احمد بن هارون بردیجیبَردیجی، ابوبکر احمدبن هارون بن روح بردعی، محدث، فقیه و رجالی قرن سوم و چهارم است. ۱ - حیاتدر حدود ۲۳۰ در بردیج ، از توابع بَرذعه در ارّان ( جمهوری آذریایجان کنونی)، چشم به جهان گشود [۱]
عمررضا کحاله، معجم المرجوع کنید به لفین، ج۲، ص۱۹۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۳]
محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۲، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و در رمضان ۳۰۱ در ۷۱ سالگی در بغداد دیده از جهان فروبست. [۴]
احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
بعضی از حفاظ و محدثان نسبت بردعی به احمدبن هارون را انکار می‌کنند و او را بردعی بردیجی می‌نامند. [۵]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹ـ۱۵۰، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۶]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
از سوانح زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. به گفته معاصران و استادش، ابوسعید اشَجّ، بردیجی به شهرهای دیگر مسافرت می‌کرد و حدیث می‌نوشت. [۷]
محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴.
[۸]
حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
مسافرتهای او به اصفهان [۹]
احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۱۱۳، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴، چاپ افست تهران (بی تا).
[۱۰]
فرجوع کنید به اد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۳۲۶، ج ۱، جزء ۱، نقلة الی العربیة محمودفهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
نیز احتمالاً به همین منظور بوده است.
۲ - اساتیدابوبکر بردیجی در زمان خود، از استادان و مشایخ بزرگ کسب معرفت کرد. در نیشابور از محمدبن یحیی ذُهلی استماع حدیث کرد [۱۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۱۲]
حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
و نزد مشایخ بزرگی چون نصربن علی جهضمی، یحیی بن عبدالله کرابیسی، ابوسعید اشَجّ و هارون بن اسحاق همدانی تلمذ کرد. [۱۳]
احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۴ـ ۱۹۵، مدینه (بی تا).
[۱۴]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۸ـ۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۱۵]
حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
ابوعمر مستملی در۲۵۵ در مسجد محمدبن یحیی ذُهلی از احمدبن هارون بردیجی حدیث شنیده و در بیان مقام بلند او گفته است که در میان ائمه اهل حدیث ، جز ابوبکر بردیجی کسی را نمی‌شناسم. [۱۶]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
در بیروت از عباس بن ولیدبن مزید، در دمشق از زیدبن محمدبن عبدالصمد و ابازُرعه و در حِمْص از محمدبن عوف و دیگر محدثان و مشایخ بزرگ آن عصر حدیث آموخت. [۱۸]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۱، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۳ - شاگرداناز شاگردان مشهور وی جعفربن احمدبن سنان قطان، ابوبکر محمدبن عبدالله شافعی، علی بن محمدبن لرجوع کنید به لرجوع کنید به و ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی را می‌توان نام برد. [۱۹]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
او از محدثان بزرگی است که شاگردان، مشتاقانه در محضرش حاضر می‌شدند. [۲۱]
احمدبن هارون بردیجی، طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، ج۱، ص۹، چاپ سکینه شهابی، دمشق ۱۹۸۷.
۴ - علاقه به جمع‌آوری احادیثبردیجی در دوران زندگی خود، همواره مشغول جمع آوری حدیث بود، [۲۲]
حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، ص ۵۴، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
به طوری که ابن اثیر [۲۳]
ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۱۳۶، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
او را از پیشروان علم حدیث و یاقوت حموی [۲۴]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۵۶، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
وی را، از بزرگان دانش حدیث خوانده اند.
همچنین حفاظ و محدثان مشهوری، چون ابوالحسن بن قبیس و ابوبکر خطیب، وی را در زمره حافظان صدیق آورده اند. [۲۶]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۳ـ۱۹۴، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
دارقُطْنی او را از موثّقان علم حدیث و مورد اعتماد علمای عصر خود می‌دانست. [۲۷]
احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
[۲۸]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۳، ص۱۹۲، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۲۹]
محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۱۲۳، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
شهرت بردیجی تا آنجاست که مشایخ همعصر حاکم نیشابوری در احادیث خود از وی روایت کرده اند، و سمعانی ، [۳۰]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
به نقل از حاکم نیشابوری ، آورده است که شیخ ایشان، ابوعلی حافظ ، در مکه در ۳۰۳، از ابوبکر بردیجی حدیث شنیده است.
۵ - وفاتاما این قول که سفر ابوبکر به حج و وفات او در مکه در ۳۰۳ بوده، اشتباه ناشی از ضبط تاریخ وفات است؛ زیرا ابوعلی یک بار قبل از ۳۰۰ و بار دیگر در ۳۰۳ به مکه سفر کرده است، و بنا به قول بیش‌تر منابع وفات ابوبکر بردیجی در بغداد در ۳۰۱ روی داده است. [۳۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۱۴۹، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
[۳۲]
احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۹۵، مدینه (بی تا).
۶ - آثاراز بردیجی این آثار بر جای مانده است: طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، در معرفی راویانی که همنام نداشته اند؛ و معرفة المتصل من الحدیث و المرسل والمقطوع و بیان الطرق الصحیحة، در علم حدیث . [۳۳]
محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب العلم و انواع المعارف، ج۲، ص۲۰۷، چاپ کودرا و ریبرا، ساراگوسا ۱۸۹۴ـ ۱۸۹۵.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴. (۲) ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، چاپ فرجوع کنید به اد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. (۳) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۱۷/ ۱۹۹۵ـ۱۹۹۶. (۴) احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصفهان، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴، چاپ افست تهران (بی تا). (۵) محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب العلم و انواع المعارف، چاپ کودرا و ریبرا، ساراگوسا ۱۸۹۴ـ ۱۸۹۵. (۶) احمدبن هارون بردیجی، طبقات الاسماء المفردة من الصحابة و التابعین و اصحاب الحدیث، چاپ سکینه شهابی، دمشق ۱۹۸۷. (۷) احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، مدینه (بی تا). (۸) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، ج ۲۲: حوادث و وفیات ۳۰۱ـ۳۱۰ ه، بیروت ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲. (۹) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۴، چاپ شعیب ارنرجوع کنید به وط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۰) محمدبن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۲، چاپ فرجوع کنید به اد سیّد، کویت ۱۹۸۴. (۱۱) فرجوع کنید به اد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۱، جزء ۱، نقلة الی العربیة محمودفهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۲) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳. (۱۳) عمررضا کحاله، معجم المرجوع کنید به لفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا). (۱۴) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵. ۸ - پانویس
۹ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَردیجی»، شماره۹۳۶. |